De overlast van eikenprocessierups is sterk toegenomen, kopt het vakblad Tuin en Landschap in de zomer van 2018. „Op diverse locaties zijn per boom hoeveelheden rupsen waargenomen die een kruiwagen kunnen vullen”, schrijft het vakblad alarmerend. En dat leidt tot overlast voor mens en dier. Bayer adviseert bij de bestrijding XenTari in te zetten omdat het de eikenprocessierups effectief kan bestrijden. Daarnaast is dit middel veilig voor mens, milieu én nuttige insecten.

De ernst van de overlast veroorzaakt door de eikenprocessierups neemt de laatste jaren hand over hand toe en bereikte in 2018 een nieuw hoogtepunt. Onder invloed van het warme weer ontwikkelden de rupsen zich snel. Ondertussen werd dit najaar in de rechtszaal bepaald dat een terreinbeheerder aansprakelijk gesteld kan worden als een bezoeker in aanraking komt met de eikenprocessierups: de verzekeraar van een recreatiepark in Overijssel heeft €1.750 smartengeld uitgekeerd voor het letsel dat een bezoeker opliep door de eikenprocessierupsen op het park.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) stelt in een leidraad dat bij de bestrijding van de rupsen prioriteit moet worden gegeven aan gebieden waar veel mensen komen of verblijven en gebieden waar huisdieren, waaronder vee, risico lopen. Er is dus alle aanleiding voor beheerders van de openbare ruimte om na te denken over een bestrijdingsstrategie. Gewasbeschermingsmiddelenfabrikant Bayer raadt daarbij de inzet van XenTari aan omdat dit middel veilig voor mens en dier kan worden gebruikt.

Veilig bestrijden
XenTari doet precies wat het moet doen: de eikenprocessierups bestrijden zonder nadelige effecten voor de omgeving. Dat is mogelijk dankzij de bijzondere eigenschappen van XenTari. Duizenden eiwittoxinen zijn namelijk verpakt in stevige kristalstructuren en die lossen alleen op in het darmkanaal van een rups omdat hier een uniek hoog alkalisch milieu heerst. Zodoende werkt XenTari alleen bij rupsensoorten en heeft het dus geen effect op andere insecten; of dat nu plaaginsecten of nuttige insecten zijn. 

Voor het verkrijgen van een toelating is onderzoek gedaan naar de effecten van XenTari op water- en bodemorganismes en geselecteerde vogels en vissen. Uit de beoordeling door het College toelating gewasbeschermingsmiddelen blijkt dat het middel veilig is voor alle getoetste organismen. Ook heeft het geen langdurige nawerking. Zonlicht inactiveert binnen 5 tot 7 dagen de meeste sporen en eiwittoxinen, de rest wordt verder afgebroken door bodemorganismen.

Levenscyclus
Het bepalen wanneer XenTari kan worden ingezet hangt samen met de levenscyclus van de eikenprocessierups. Die overwintert als eitjes die in de herfst zijn afgezet. Op warme voorjaarsdagen in april komen de eerste larven uit de eipakketten. De larven verzamelen zich op takken onder zijden spinsels. In de nacht gaan ze – in processie achter elkaar aan –op zoek naar voedsel in de boom. In een periode van 9 tot 12 weken groeien de larven en vervellen zes keer. Telkens werpen ze de huid af, met daarop de haren die bij direct contact maar ook bij inhalatie bij mensen en dieren een ernstige allergische reactie kunnen veroorzaken. In de eerste twee groeifases hebben de rupsen een bruingeel gekleurd lijf en een zwarte kop. In de derde ontwikkelingsfase is de kleur van het lijf zwartgrijs gestreept met een toenemend aantal haren.

De koloniën tellen geregeld honderd of meer rupsen en zijn in de maand juni in grote aantallen waar te nemen. De volwassen rups meet voor de laatste vervelling tot pop ongeveer 4 tot 5 cm. De poppen blijven in het nest zitten en ontwikkelen zich na een aantal weken tot vlinders. Elk vrouwtje kan tijdens haar leven 100 tot 200 eitjes leggen. De eitjes overwinteren waarna de cyclus weer opnieuw begint.

Strategie
Bayer adviseert om XenTari in een zo vroeg mogelijk stadium in te zetten tegen de eikenprocessierups. Dan hebben ze immers nog geen of minder haren met de irriterende stof ontwikkeld. Het is daarom verstandig nauwgezet in kaart te brengen waar de rupsen worden gesignaleerd en bestrijding planmatig aan te pakken.

Jonge rupsen, tot 1 cm, kunnen prima worden bestreden door een bespuiting met XenTari. Wordt na de derde groeifase bestreden – het moment waarop de rupsen al veel haren hebben – dan moet dit voorzichtig gebeuren. De kracht van de besproeiing kan namelijk de brandharen met de irriterende stof van de rupsen in de omgeving verspreiden.

Als na een bestrijding nesten en spinsels zijn verstrooid, is het noodzakelijk deze resten zorgvuldig weg te halen om te voorkomen dat irriterend materiaal toch nog een probleem vormt voor mensen of dieren die zich daar bevinden of zich door dat gebied verplaatsen. Grote koloniën of nesten vol poppen kunnen het beste voorzichtig worden verwijderd door deze op te zuigen of weg te branden. Die oudere nesten en restanten van spinsels kunnen namelijk nog jaren hun irriterende eigenschappen behouden.

De werkingsduur van XenTari is afhankelijk van weersomstandigheden maar gemiddeld een week. Bayer raadt aan om aan omwonenden bekend te maken op welke plaatsen wordt bestreden.