De onderbouw van waterpasserende bestrating bepaalt het succes

Tekst Peter Bennink
Beeld Willemstein Hoveniers, Rainaway en Ebema Stone&Style

Waterpasserende bestrating maakt een opmars, in de openbare ruimte, maar ook in de particuliere tuin. Water in de bodem laten infiltreren op de plek waar het valt, ontlast de hemelwaterafvoer en het water blijft behouden voor tijden waarin het nodig is. Begroeide tegels geven paden, parkeerplaatsen en opritten ook nog eens een groene uitstraling. Maar hoe leg je zo’n verharding aan?

Allereerst moet je een duidelijk onderscheid maken tussen waterdoorlatende bestrating en waterpasserende bestrating,” zegt Alfons Olde Bijvank van MBI de Steenmeesters, producent van bestratingsmaterialen. „Waterdoorlatende bestrating is gemaakt van poreus materiaal waardoor regenwater door de steen heen kan. Waterpasserende bestrating is van dicht materiaal met open ruimtes die je vult met doorlatend materiaal, meestal substraat waar gras in kan groeien.” Dit artikel richt zich op de tweede variant.

Grasbetontegels

Waterpasserende bestrating op zich is niets nieuws. Grasbetontegels bijvoorbeeld, zijn er al decennia en worden veelal gebruikt als bermverharding in het buitengebied. Ze vinden echter steeds meer hun weg de wijken in, op parkeerplaatsen en looppaden in de openbare ruimte maar ook in bedrijfstuinen en particuliere tuinen.

De bredere toepassing van waterpasserende bestrating betekent ook dat steeds meer verschillende bedrijven met de materialen aan de slag gaan. En dat gaat niet altijd goed volgens Olde Bijvank. „Vaak kiezen aannemers of hoveniers voor een fundering van menggranulaat. Dat ligt wel stevig, maar het wordt een harde plaat die het water niet doorlaat. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld woudzand: prachtig om in te straten, maar het wordt zo compact dat het nauwelijks water opneemt.”

De onderbouw moet open zijn van structuur om het water te laten infiltreren, voldoende stevig zodat de bestrating blijft liggen en tegelijkertijd voldoende voeding bieden aan de grassen die erin groeien. Hoe pak je dat aan?

Met de populariteit is ook de keuze in tegels toegenomen

Olde Bijvank werkt in projecten vaak samen met John Spekking van Infranology, specialist in de aanleg van bestratingen. Spekking: „De juiste onderbouw varieert per grondsoort. Op een goed drainerende zandgrond heb je maar een beperkte opbouw nodig. Maar op een kleigrond of veengrond heb je een buffercapaciteit in je zandbed nodig, omdat de ondergrond niet snel water opneemt. Neem dan een dikker pakket drainerend zand. Dat zorgt tegelijkertijd voor stevigheid en voor ruimte om water kwijt te kunnen.”

Als straatlaag adviseert Spekking een natuursteen-steenslag (meer in het bijzonder de Infrano Straatlaag WD06) in plaats van zand. „Dat is voldoende open om snel veel water door te kunnen laten. Door steenslag van hardsteen te nemen, voorkom je dat het materiaal in de loop der jaren verpulvert en alsnog verdicht en verzakt. Steenslag met een goede haakweerstand en korrelopbouw zorgt ervoor dat de bestrating op zijn plaats blijft liggen.”

De open bovenste laag van de grasbetontegels veeg je in met een substraat dat vooral is afgestemd op een goede grasgroei. Het bevat voeding, de juiste pH en vochtbalans en voldoende graszaad om onkruiden weg te concurreren. Uiteraard kun je ook kiezen voor een invulling met bijvoorbeeld schelpen of siersplit zonder beplanting.

Een optimaal drainerende opbouw van zand en steenslag onder de grasbetontegels biedt weliswaar stevigheid, maar is wel een vijandige omgeving voor planten. Olde Bijvank: „En beton onttrekt ook nog eens water aan de grond.” In perioden van zomerse droogte komt het dan ook geregeld voor dat het gras geel is.

Vocht en voeding

In sommige situaties, bijvoorbeeld in wegbermen, is het misschien niet erg als in de zomer het gras geel kleurt. Als een mooie groene grasbedekking echter belangrijk is, kies dan een substraat dat zowel stabiliteit biedt, vochtleverend vermogen heeft, voeding bevat en doorwortelbaar is. Voor dergelijke substraten verwijst MBI naar gespecialiseerde substraatleveranciers. Spekking sluit zich daarbij aan: „Het belangrijkste is dat je je goed laat adviseren over wat er in de specifieke situatie van een project de beste oplossing is.”

Met de populariteit van waterpasserende bestrating is ook de keuze in tegels en vormen sterk toegenomen. Een van de pioniers op het gebied van esthetische waterbergende tegels, is Fien Dekker van Rainaway. In 2014 ontwierp zij een tegel die regenwater in de stad opvangt, als afstudeerproject voor de Design Academy.

„Vijf jaar geleden waren we nog zo’n beetje de enige met waterpasserende tegels op de Vakbeurs Openbare Ruimte, en nu zijn ze al niet meer op één hand te tellen!” Inmiddels heeft Rainaway meerdere modellen tegels die beton met gras combineren en hebben veel meer leveranciers ’design’ grastegels voor tuinen en zichtlocaties.

Een funderingsopbouw ontwikkelde Rainaway in samenwerking met BVB Landscaping. Dekker vindt het essentieel dat het funderingssubstraat een gezonde levende bodem vormt. „Dat betekent niet alleen dat het gras diep kan wortelen en gezond en groen blijft, maar ook dat de bodem open van structuur blijft en de waterbergende functie blijft vervullen.”

Deze opbouw van Rainaway/BVB is er in verschillende varianten. Voor middelzware belasting en voor zware belasting. De opbouw voor middelzware belasting (voetpaden/parkeervakken) bestaat uit een fijn granulaat met toegevoegde organische stof.

Voor zwaardere belasting heeft BVB een grover granulaat waaraan ook organische stof is toegevoegd. Bovenop het grove granulaat komt een vlijlaag van het fijnere granulaat om de bestrating in te leggen. Bij zowel de variant voor middelzware als die voor zware belasting kun je kiezen voor een extra waterbergende laag.

Deze grindlaag wordt van het substraat gescheiden door een scheidingsdoek. Door capillaire werking kan het water uit de waterberging worden opgezogen en benut tijdens langdurige droge periodes.

Erkend Plaatser

Het Belgische betonbedrijf Ebema Stone&Style maakt in de opbouw een onderscheid tussen waterpasserende bestratingen met en zonder begroeiing. Net als Rainaway adviseert Ebema voor begroeide tegels een substraat te gebruiken met voeding voor de grasplanten. Van zowel Rainaway als Ebema Stone&Style zijn de voorgeschreven opbouwen overigens te vinden op hun websites.

In België heeft waterpasserende bestrating een hoge vlucht genomen, mede als gevolg van regelgeving. Marketing Manager Herwig Dessers: „Gemeenten stellen hun eigen regels op voor wateropvang op eigen terrein. Je kunt dan ook zelfs verplicht zijn om waterpasserende bestrating toe te passen.”

Een levende bodem betekent dat de grond open van structuur blijft

Ebema heeft een label ’Erkend Plaatser’ voor hoveniers die ervaren zijn met het plaatsen van materialen van het bedrijf. Sinds dit jaar is daar een label ’Expert Eco’ bij gekomen, speciaal voor de aanleg van waterpasserende en waterdoorlatende bestrating. Hoveniers en andere professionals die de materialen verwerken krijgen een cursus bij Ebema. Daarbij komen de materialen, ondergrond, plaatsing en de do’s en don’ts aan bod. Dessers: „Let er bijvoorbeeld op of de bodem het water wel kwijt kan. Als de verharding waterdoorlatend is en de bodem niet, moet je eerst een drainage en/of buffering aanleggen.”

Een van de bedrijven die het label erkend plaatser ’Expert Eco’ draagt, is Willemstein Hoveniers uit Waddinxveen. De tweevoudig ’Duurzaamste hovenier van Nederland’ experimenteert al zo’n zes jaar met waterpasserende bestrating in particuliere tuinen. Eigenaar Wouter Rijkaart is blij met de toegenomen kennis op het gebied van aanleg en onderbouw en het toenemende aanbod aan design. „Wij hebben veel zelf uitgezocht. In het begin straatten we de tegels nog in een zandbed. Ook wat betreft het aanbod aan tegels is het zoeken. Ik heb het idee dat we wat dat betreft in Nederland een beetje achterlopen bij België en Duitsland.”

Rijkaart past niet alleen verschillende soorten waterpasserende bestrating toe. Hij gebruikt daarbij ook verschillende beplantingen, zoals Sedum, gras en een gras-klavermengsel. Hij mengt hiervoor zijn eigen inveegsubstraat. „Wij laten al een eigen tuinaarde mengen. Voor een begroeiing van gras mengen we daar 50% zand doorheen, voor gras-klaver nemen we 70% zand en 30% tuinaarde en voor Sedum gebruiken we een daktuinsubstraat.” Hij blijft zijn ogen echter openhouden voor nieuwe inzichten en ideeën. „De ontwikkelingen gaan snel. Waterpasserende bestrating met ondergrondse afvoer naar een wadi bijvoorbeeld of met wateropvang onder de bestrating waar het huis op afwatert. De mogelijkheden zijn legio.’’

Externe links

Zoeken